PATRONI ROKU 2015

 

Fot. 1.: Gablota Patronów Roku 2015, która znajduje się na II piętrze szkoły.
Autorzy: Alicja Essuman-Mensah i Gracjan Czapiewski

Decyzją Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 5 grudnia 2014 roku patronami roku 2015 zostali: ŚW. JAN PAWEŁ II, JAN DŁUGOSZ I TEATR PUBLICZNY. W tym roku mija 10. rocznica śmierci św. Jana Pawła II. W uchwale w sprawie ustanowienia patronatu podkreślono ogromne zaangażowanie papieża Polaka w proces odradzania się polskiej niepodległości oraz w propagowanie uniwersalnego przesłania o godności i prawach człowieka. W bieżącym roku przypada również 600. rocznica urodzin Jana Długosza. Jan Długosz to wybitny polski historyk, dyplomata i duchowny, a także ojciec polskiej historiografii i heraldyki, którego największe dzieło pozwala nam poznać historię naszego kraju od czasów legendarnych aż do 1480 roku. Na zwrócenie uwagi zasługuje 250. rocznica powstania najstarszego w Polsce Teatru Narodowego w Warszawie, stąd decyzja o ustanowieniu roku 2015 Rokiem Teatru Publicznego.

 
Zdjęcie 2.: Szkolne logo Projektu Patroni Roku 2015. Autor: Gracjan Czapiewski

 

Przesłanką ustanowienia roku 2015 Rokiem św. Jana Pawła II jest dziesiąta rocznica śmierci i pierwsza rocznica kanonizacji wielkiego Polaka, Ojca Świętego Jana Pawła II, który wywarł tak znaczący wpływ na losy nie tylko naszego narodu, ale i całego współczesnego świata. Motywem przewodnim wszelkich inicjatyw wzbogacających ten Rok będą słowa Jana Pawła II wypowiedziane przed laty na Jasnej Górze: „Czuwam – to znaczy także: czuję się odpowiedzialny za to wielkie, wspólne dziedzictwo, któremu na imię Polska. To imię nas wszystkich określa. To imię nas wszystkich zobowiązuje…”.

  TOTUS TUUS  

Zdjęcie 3.: Herb i zawołanie papieża Jana Pawła II (1978-2005).

 

"Człowiek jest wiel­ki nie przez to, co po­siada, lecz przez to, kim jest;
nie przez to, co ma, lecz przez to, czym dzieli się z in­ny­mi."
- Jan Paweł II

ŚWIĘTY JAN PAWEŁ II (Karol Wojtyła) urodził się 18 maja 1920 r. w Wadowicach. Jego ojciec był zawodowym wojskowym. Matka - Emilia z Kaczorowskich - zajmowała się domem. Starszy o 12 lat od Karola brat Edward uczył się w wadowickim gimnazjum, a później studiował medycynę w Krakowie. 13 kwietnia 1929 r. zmarła matka Karola. Dziewięcioletnim chłopcem zajął się ojciec. We wrześniu 1930 r. Karol zdał egzamin do męskiego Państwowego Gimnazjum Śląskiego im. Marcina Wadowity. W 1938 r. rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, przerwane wybuchem wojny. W czasie okupacji pracował jako robotnik w kamieniołomach w Zakrzówku i w fabryce "Solvay" w Krakowie. W 1941 r. zmarł mu ojciec. Do połowy 1943 roku Karol był związany z konspiracyjnym Teatrem Rapsodycznym. W 1942 r. rozpoczął studia na tajnym Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jagiellońskiego, ukończył je po wojnie w 1946 roku i z rąk Adama Kardynała Księcia Sapiehy otrzymał święcenia kapłańskie. Do 1948 roku odbywał studia na Papieskim Uniwersytecie Dominikańskim w Rzymie. Pierwszą duszpasterską placówką księdza Karola była mała wiejska parafia Niegowić niedaleko Bochni. W 1949 roku kardynał Sapieha przydzielił Karolowi Wojtyle parafię św. Floriana na Kleparzu w Krakowie. Młody wikary nawiązał szybki kontakt z młodzieżą akademicką. Chodził z młodymi na wycieczki, do teatru, dyskutował i umiał ich słuchać. W 1953 roku obronił rozprawę habilitacyjną na Uniwersytecie Jagiellońskim, po czym podjął wykłady z katolickiej etyki społecznej i filozoficznej w krakowskim Seminarium Duchownym oraz na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim. Sakrę biskupią otrzymał w 1958 roku. W 1964 roku został arcybiskupem krakowskim, a w 1967 kardynałem prezbiterem. Brał aktywny udział w Soborze Watykańskim II.
Po śmierci Jana Pawła I, 16 października 1978 roku został wybrany na papieża i przyjął imiona Jan Paweł II. Był pierwszym od 455 lat papieżem nie-Włochem i pierwszym Polakiem na Stolicy Piotrowej. Pontyfikat Jana Pawła II upływał pod znakiem posługi na rzecz ekumenizmu, cywilizacji miłości, wolności wzorowanej na Eucharystii. Odwiedził większość krajów świata - z tej racji zwany jest "papieżem pielgrzymem" - odbył ponad 100 zagranicznych podróży duszpasterskich.. Papież jest autorem wierszy ogłaszanych głównie pod pseudonimem - Andrzej Jawień.
Jan Paweł II zmarł 2 kwietnia 2005 roku o godzinie 21:37. Został pochowany 8 kwietnia 2005 roku w Bazylice św. Piotra, w Watykanie. 1 maja 2011 roku został beatyfikowany przez papieża Benedykta XVI, a 27 kwietnia 2014 roku Ojciec Święty Franciszk, przy udziale papieża emeryta, Benedykta XVI ogłosił Jana Pawła II Świętym Kościoła rzymsko-katolickiego. Jego proces beatyfikacyjny był jednym z najkrótszych w historii Kościoła, rozpoczął się miesiąc po pogrzebie, a zakończył się sześć lat po śmierci, zaś proces kanonizacyjny zakończył się trzy lata po beatyfikacji, dziewięć lat po śmierci.

 

Zdjęcie 4.: Strona tytułowa Roczników, czyli Kroniki sławnego Królestwa Polskiego autorstwa Jana Długosza.

 

JAN DŁUGOSZ (łac. Ioannes Dlugossius) herbu Wieniawa urodził się 1 grudnia 1415 roku, w Brzeźnicy, w gminie Nowa Brzweźnica. Pochodził ze średniozamożnej rodziny szlacheckiej. Ojciec, Jan Długosz z Niedzielska, odznaczył się pod Grunwaldem za co otrzymał starostwo brzeźnickie. Początkowo uczył się w szkole parafialnej w Nowym Korczynie gdzie ojciec był starostą od 1421 r., a następnie przez trzy lata studiował na Akademii Krakowskiej. Kiedy młody Jan Długosz znalazł się w Krakowie, najpierw na studiach, potem na dworze biskupa, z ogromnym zaciekawieniem przyglądał się zawieszonym pod sklepieniem wawelskiej katedry chorągwiom krzyżackim zdobytym pod Grunwaldem. Ze zdziwieniem stwierdził, że po dwudziestu i trzydziestu latach po bitwie nikt już nie umiał bliżej    o nich mu powiedzieć, ani określić, do której formacji krzyżackiej należały poszczególne znaki.
Z właściwym dla siebie zapałem skorzystał z okazji, gdy na koronacje Kazimierza Jagiellończyka przybyło poselstwo krzyżackie. Nakazał wówczas katedralnym "świątnikom" po uroczystościach zdjąć chorągwie, oczyścić i odkurzyć, po czym zaprosił posłów krzyżackich, aby je obejrzeli i powiedzieli mu, do którego oddziału każda z nich należała.
Zebrane informacje natychmiast kazał zapisać swemu pisarzowi. U krakowskiego malarza cechowego Stanisława Durnika zamówił wymalowanie w przygotowanej pergaminowej księdze kolorowych podobizn owych chorągwi. Dodał potem do każdej z nich opis. W ten sposób powstało pierwsze dzieło historyczne Długosza pt. Banderia Prutenorum, czyli po polsku Sztandary wojsk krzyżackich z Prus (1448).
Decyzję napisania historii Polski podjął Długosz pod wpływem usilnej namowy Oleśnickiego, na którego dworze przebywał od 17 roku życia. Historii wprawdzie nie uczono w tym czasie w szkołach, ale odczuwano jej potrzebę, nie tylko jako nauki kształcącej i wychowującej, ale z przyczyn czysto praktycznych. Mianowicie względy państwowe wymagały gruntownego poznania przeszłości, nie tylko dla lepszej sztuki rządzenia, ale przede wszystkim dla rozstrzygnięcia konfliktów granicznych i pretensji terytorialnych. Znajomość dziejów mogła pomóc w rozwikłaniu sporów i procesów z krzyżakami, one mogły podtrzymać świadomość praw polskich do utraconych ziem na zachodzie i północy. Rozumiał to dobrze Długosz pisząc: "Przepowiadam, że to oto dzieło może posłużyć królom, książętom i innym bohaterskim mężom za przykład i zwierciadło, które by ich zapalało i podniecało do sławnych czynów". Historię uważał Długosz za mistrzynię życia, która naucza cnoty i drogę do niej wskazuje.

Do podjęcia ogromnej i trudnej pracy napisania historii Polski i krajów ościennych skłoniła go, prócz wspomnianych już ponagleń Oleśnickiego, miłość ojczyzny, o czym dwukrotnie wspomina w liście dedykacyjnym do swego protektora: "podjąłem się przekazać na piśmie rocznik dziejów Polski, a także innych ludów sąsiadujących z Polską, ...ponieważ boleję, ze wiele przesławnych, godnych poznania dzieł, tak czasów przeszłych , jak i nowszych idzie w wieczną niepamięć".

• Annales seu cronicae incliti Regni Poloniae (Roczniki, czyli kroniki sławnego Królestwa Polskiego; Historia Polski), które obejmowały dwanaście ksiąg zawierających historię Polski od czasów legendarnych do roku 1480. Pełne wydanie ukazało się w latach 1701-1703. Najnowsze wydanie Roczników Jana Długosza w przekładzie na język polski rozpoczęto w 1961 i ciągle jest kontynuowane.
• Banderia Prutenorum (Sztandary wojsk krzyżackich z Prus) (1448) - opis chorągwi krzyżackich zdobytych pod Grunwaldem
• Insignia seu clenodia incliti Regni Poloniae (Znaki albo godła Królestwa Polski) (po 1462) - opisy i wizerunki herbów polskich.

Uważany jest za ojca polskiej heraldyki, jako autor pierwszego polskiego herbarza.

Był też znakomitym gospodarzem. W Pychowicach pod Krakowem, które dzierżawił i świetnie nimi gospodarował, do dnia dzisiejszego można oglądać, pamiętające jego czasy zabudowania gospodarcze. Mimo krytycznego stosunku do dynastii Jagiellonów, zdobył zaufanie Kazimierza Jagiellończyka, który powierzył mu wychowanie swoich synów. Jako osoba z bliskiego otoczenia króla, słynący z mądrości i roztropności Jan Długosz uczestniczył w licznych poselstwach dyplomatycznych, dając się poznać na innych dworach środkowo - europejskich. Może właśnie dlatego ofiarowano mu zaszczytne Arcybiskupstwo Praskie, którego nie przyjął oraz Arcybiskupstwo Lwowskie, które przyjął, ale objąć osobiście nie zdołał, gdyż przeszkodziła mu w tym śmierć.
Zmarł 19 maja 1480 roku i został pochowany w krypcie pod kościołem na Skałce. W ten sposób odwdzięczył się zakon eremitów św. Pawła (Paulinów), który został przez Jana Długosza sprowadzony do Polski.

 

 

Zdjęcie 5.: Oficjalne logo obchodów Roku Teatru Publicznego w Polsce.

 

Teatr na terenach Polski po raz pierwszy pojawia się dopiero w średniowieczu. Jak znaczna większość sztuki w tamtym okresie, również teatr rozwijał się głównie w kierunku religijnym. Najstarsze sztuki zostały odnalezione    w Krakowie, były to Processio in Ramis Palmarum (pochodzące z XIII wieku). Były to dramaty o charakterze liturgicznym.

U schyłku średniowiecza można zaobserwować odejście od liturgicznych, nabożnych spektaklów w kierunku komedii elegijnych. Jej popularność eksplodowała już na początku renesansu i była ona ceniona szczególnie wśród elit. Renesans to jednak przede wszystkim rozwój teatru staropolskiego, a najczęściej wystawiani byli Mikołaj Rej i Jan Kochanowski. Prawdziwym katalizatorem dla Polskiego teatru okazało się pojawienie na terenie kraju wędrownych angielskich (m.in. ze sztukami Szekspira) i włoskich (commedia dellarte) teatrów. Dzięki nim na dworach powstały pierwsze sceny budowane na wzór włoski (pierwsza powstała w 1637 roku, zbudowana na rozkaz króla Władysława IV Wazy).

TEATR PUBLICZNY narodził się w Polsce w 1765 r. wraz z powołaniem przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego Teatru Narodowego. To był ważny krok dla budowy mecenatu państwa nad powszechnie dostępną kulturą, a zarazem niepodważalne świadectwo udziału Polski w procesie kształtowania nowoczesnej, demokratycznej Europy. Wstępując na tron Stanisław August Poniatowski miał już przygotowany projekt stałego teatru w Warszawie. Od spadkobierców Augusta III wynajął budynek Operalni i uruchomił w nim teatr publiczny. Dnia 19 listopada 1765 roku odbyła się premiera komedii napisanej specjalnie na tę okazję przez Józefa Bielawskiego pt. „Natręci”. Dzień ten uważa się za dzień narodzin Teatru Narodowego. Termin ten wybrano nieprzypadkowo, bowiem imieniny obchodziły wtedy trzy miłe sercu króla panie: Elżbieta z Branickich Sapieżyna, Elżbieta Lubomirska i Izabela Czartoryska. Niestety w roku 1767 król był zmuszony dokonać likwidacji teatru, ze względu na trudną sytuację polityczną, w jakiej znalazł się kraj. W latach 1770 -1773 dochodzi tylko do sporadycznych występów przejezdnych trup obcych. Regularnie działający teatr powstaje w 1774 roku, w momencie ustanowienia monopolu teatralnego przez sejm delegacyjny. Monopol uzyskał August Sułkowski, który stworzył „Spółkę teatralną” i zobowiązał się do wybudowania na własny koszt gmachu teatralnego. Do tego czasu widowiska miały odbywać się w pałacu Radziwiłłowskim na Krakowskim Przedmieściu. Teraz ponownie można mówić o istnieniu sceny narodowej, bowiem występy daje zespól złożony z polskich aktorów. W 1776 roku Sułkowski odstąpił monopol teatralny Franciszkowi Ryxowi, a ten uzyskał od króla fundusze i rozpoczął budowę nowego gmachu teatru na placu Krasińskich. Budowa teatru została zakończona w 1779 r. Dano mu nazwę Teatr Narodowy. Posiadał niewielką scenę wyposażoną w kulisy, kurtynę, fosę orkiestrową i mógł pomieścić około 800 widzów. W 1791 roku gmach przebudowano, powiększono wtedy scenę i widownię.

Dziś bezpośrednimi spadkobiercami ówczesnego Teatru Narodowego są Teatr Narodowy w Warszawie, Teatr Wielki – Opera Narodowa oraz sieć ponad stu teatrów – instytucji artystycznych – dotowanych obecnie ze środków publicznych.

 

 

(*) Teksty zostały opracowane na podstawie: Portalwiedzy.onet.pl; pl.wikipedia.org, wrotamalopolski.pl, "Jan Długosz jako historyk" Ola Bednarska. Także: Encyklopedia WIEM 2006 oraz strony internetowej Sejmu RP.

Koordynatorzy i realizatorzy  projektu Patroni Roku:
mgr Alicja Essuman-Mensah,
mgr Gracjan Czapiewski.