POPULARYZUJEMY WIEDZĘ O PATRONACH ROKU 2014

Sejm ogłosił rok 2014 Rokiem Oskara Kolberga, Jana Karskiego oraz św. Jana z Dukli. Oskar Kolberg to wielki kompozytor, folklorysta, etnograf - artysta i naukowiec. Jan Karski to bohater II wojny światowej. Św. Jan z Dukli to pustelnik i franciszkanin żyjący w XV wieku. Zgodnie z regulaminem Sejmu uchwały w sprawie ustanowienia danego roku rokiem wydarzenia lub osoby są szczególnym rodzajem uchwał. Sejmowa Komisja Kultury i Środków Przekazu może rekomendować Sejmowi ustanowienie najwyżej trzech patronów roku. (*)

 

 

Fot.: Okolicznościowa gablota, która znajduje się na II piętrze szkoły,
poświęcona Patronom Roku 2014.
Autorzy: Alicja Essuman-Mensah, Gracjan Czapiewski.

 

 

ROK OSKARA KOLBERGA

˝Oskarowi Kolbergowi zasłużonemu Ojczyźnie - rodacy. Polskę całą przeszedł, lud poznał i ukochał.
Zwyczaje jego i pieśni w księgi złożył˝.
- tekst wyryty na płycie nagrobnej
na Cmentarzu Rakowickim w Krakowie.

 

 

Logotyp Roku Oskara Kolberga, umieszczony na stronie internetowej szkoły za zgodą
Instytutu Muzyki i Tańca w Warszawie.

 

W 2014 roku przypada jubileusz 200-lecia urodzin Oskara Kolberga – kompozytora, folklorysty, etnografa. Uchwałę w sprawie ustanowienia roku 2014 Rokiem Oskara Kolberga Sejm przyjął jednomyślnie.
„Dorobek naukowo-badawczy Oskara Kolberga dokumentujący kulturę ludową XIX wieku jest imponujący ze względu na wszechstronny zakres jego zainteresowań kulturą ludu oraz geografię badań, obejmującą Polskę przedrozbiorową i obszary ludowych kultur Ukrainy, Białorusi, Litwy, Śląska, Słowian południowych, Łużyczan, Czechów i Słowaków” – przypomniano w uchwale.
„Oskar Kolberg zebrał i opracował 33 tomy monografii regionalnych i tematycznych, opublikował około 200 artykułów z zakresu etnografii, folklorystyki, językoznawstwa, muzykologii. Spuścizna Oskara Kolberga stanowi nadal podstawę, do której odwołują się obecnie realizowane projekty twórców i badaczy kultury. Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o szczególnym znaczeniu dorobku artysty i naukowca, ogłasza rok 2014 Rokiem Oskara Kolberga” - napisano.

OSKAR KOLBERG (1814-1890) – studiował muzykę, tak jak Fryderyk Chopin w warszawskim konserwatorium u Józefa Elsnera, ale przeszedł do historii jako ETNOGRAF, czyli badacz folkloru. Wrażliwość na piękno muzyki ludowej wykazywał od dzieciństwa, ale wpływ na ukształtowanie jego zainteresowań etnograficznych miała z pewnością epoka romantyzmu, dla której charakterystyczna była fascynacja ludowością. Już od 1838 roku, podczas wyjazdów z przyjaciółmi „w poszukiwaniu wrażeń w kontakcie z ludem”, notował pieśni z okolic Warszawy. Wkrótce też zaczął publikować artykuły o tematyce ludowej oraz zebrane pieśni. Wydał zbiór pt. „Pieśni ludu polskiego”. Był zapalonym badaczem. Osobiście prowadził badania na rozległych terenach. Interesowało go wszystko, co miało związek z kulturą ludową: melodie, pieśni, tańce, obrzędy, obyczaje w różnych regionach Polski, a nawet poza nią. Starannie przygotowywał każdy swój wyjazd. Wcześniej nawiązywał kontakty w terenie i „przy pomocy gościnnego i uczynnego gospodarza przyjaźnił się z miejscowymi grajkami i śpiewakami, wyszukiwał sobie starszych bajarzy, doświadczone swachny weselne, lekarki itp., których usłużność, cierpliwość, wymowę, gadatliwość i otwartość musiał zwykle zdobywać grzecznycm poczęstunkiem, podarunkami i zapłatą” – tak wspominał etnograficzne eskapady jego przyjaciel Ignacy Kopernicki. Kolberg ogromną liczbę pieśni, tańców i różnorodnych tekstów wydał w kilkudziesięciotomowym zbiorze, dokładnie 33. tomowym dziele pt. „Lud. Jego zwyczaje, sposób życia, mowa, podania, przysłowia, obrzędy, gusła, zabawy, pieśni, muzyka, tańce”.
Kolberg zmarł w Krakowie, został pochowany na tamtejszym cmentarzu Rakowickim. Na jego pomniku umieszczono napis: „Oskarowi Kolbergowi, zasłużonemu Ojczyźnie – rodacy. Polskę przeszedł, lud poznał i ukochał. Zwyczaje i pieśni w księgi złożył".

 

ODWIEDŹ STRONĘ, KTÓRA JEST POŚWIĘCONA OSKAROWI KOLBERGOMI
- PATRONOWI ROKU 2014

 

ROK JANA KARSKIEGO

 

Szkolny logotyp Roku Jana Karskiego, autor: Gracjan Czapiewski

Rok 2014 został również ustanowiony przez Sejm Rokiem Jana Karskiego. W przyszłym roku przypada setna rocznica urodzin Karskiego, emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego, człowieka, który „chciał zatrzymać Holokaust”.
„Jubileusz stanowi okazję do oddania hołdu jednemu z najwybitniejszych Polaków XX wieku, bohaterowi II wojny światowej, Sprawiedliwemu Wśród Narodów Świata, obywatelowi Stanów Zjednoczonych, Honorowemu Obywatelowi Państwa Izrael, często dziś określanemu jako »człowiek, który chciał powstrzymać Holokaust« – napisano w uchwale.
Przypomniano w niej, że pełniąc rolę emisariusza Polskiego Państwa Podziemnego dostarczył w 1942 roku przywódcom i rządom państw alianckich udokumentowany raport o tragicznej sytuacji i planowej eksterminacji Żydów prowadzonej przez niemieckich okupantów. W raporcie znajdowała się także prezentacja Polskiego Państwa Podziemnego oraz jego unikatowego charakteru w skali okupowanej Europy.
„Świadectwo życia, misji i dzieła uczyniło profesora Karskiego wybitną postacią w skali międzynarodowej, a bogate dziedzictwo, jakie pozostawił posiada wymiar ponadczasowy, będąc moralnym drogowskazem dla przyszłych pokoleń” – podkreślono.

JAN KARSKI, właściwie Jan Kozielewski, pseudonim Witold – urodzony 24 kwietnia 1914 roku w Łodzi świadek Holokaustu, emisariusz rządowy. Studiował na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie – prawo i dyplomację. Zdobył pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. 
Po wybuchu II wojny  światowej dostał się do niewoli sowieckiej. Udało mu się zbiec z niemieckiego transportu. Przedostał się do Warszawy, gdzie rozpoczął działalność konspiracyjną. Pracował głównie jako kurier do rządu polskiego na uchodźstwie we Francji. Jan Karski został złapany przez słowackie gestapo, jednak niedługo potem odbito go ze szpitala. W 1942 roku Karski w ramach misji powierzonej mu przez Cyryla Ratajskiego dwa razy dostawał się na teren getta warszawskiego. Zdał relację rządowi Wielkiej Brytanii z eksterminacji Żydów w obozach zagłady, przekazał także informacje o funkcjonowaniu Państwa Podziemnego w Polsce. Materiały zdobyte przez Jana Karskiego, mikrofilmy i dokumenty, postanowiono przedstawić rządowi angielskiemu i amerykańskiemu. Nazwano je „Raportem Karskiego”. Mimo wielu prób nikogo w Stanach Zjednoczonych nie zainteresowały rezultaty badań emisariusza. Po wojnie związał się z Uniwersytetem Georgetown w Waszyngtonie, wykładał tam stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu. Jan Karski zmarł 13 lipca 2000 roku w Waszyngtonie. W 1995 roku otrzymał z rąk Prezydenta Lecha Wałęsy Order Orła Białego, a 29 maja 2012 roku Prezydent Barack Obama odznaczył go pośmiertnie Prezydenckim Medalem Wolności, najwyższym amerykańskim odznaczeniem cywilnym. Z biegiem lat Jan Karski stawał się międzynarodową ikoną walki o godność i prawa człowieka oraz sprzeciwu wobec totalitaryzmów. Niewiele jest we współczesnej historii Polski postaci, które w tak niezwykły sposób uosabiają uniwersalne wartości, takie jak odpowiedzialność za losy bliźnich, odwaga i prawość. Dramatyczny przebieg II wojny światowej, polityka Aliantów i los europejskich, w tym polskich, Żydów, a także wypadki ludobójstwa po 1945 roku, sprawiły, że misja Jana Karskiego pozostała niedokończona i stawia przed nami moralny obowiązek jej kontynuowania. Jan Karski jest bohaterem ludzkości, a jego przesłanie ma fundamentalne znaczenie dla pamięci zbiorowej społeczeństw w Polsce i na świecie.

 
ROK ŚW. JANA Z DUKLI

„Z okazji 600. rocznicy urodzin św. Jana z Dukli, patrona Polski, Sejm Rzeczypospolitej Polskiej, mając na uwadze zasługi świętego dla naszego kraju, oddaje mu hołd” – napisano w uchwale.
„275. rocznica ustanowienia św. Jana z Dukli patronem Polski wpisuje się w szereg działań władz polskich, które doceniały jego walkę o prawdę, wierność Bożym przykazaniom oraz o ofiarną miłość do Ojczyzny. Niech pamięć jego działań, zmierzających do troski całego Narodu o wspólne dobro w duchu sprawiedliwości społecznej i miłości bliźniego, będzie fundamentem naszej tożsamości w Europie” – zaznaczono.
Św. Jan z Dukli jest patronem Polski, a także archidiecezji przemyskiej, Lwowa i rycerstwa polskiego. Patronuje również (od 2010 roku) Centrum Onkologii Ziemi Lubelskiej. 
 

ŚWIĘTY JAN Z DUKLI - urodził się w Dukli w rodzinie mieszczańskiej około 1414 roku. Studiował w Dukli i w Krakowie. W okresie młodości przez jakiś czas przebywał na pustelni w pobliskich lasach pod Cergową.
W 1434 roku jako 20-letni młodzieniec wstąpił do zakonu franciszkanów konwentualnych, gdzie pełnił różne odpowiedzialne funkcje. Był kaznodzieją i gwardianem w Krośnie oraz kustoszem kustodii ruskiej z siedzibą we Lwowie. Był zdolnym, głębokim i wrażliwym człowiekiem. Zasłynął jako wybitny kaznodzieja i spowiednik. Z ogromną miłością i cierpliwością sprawował sakrament pojednania. Nawet po utracie wzroku oraz cierpiąc na bezwład nóg, z wielkim oddaniem spełniał posługę kapłańską. Znany był z ukochania modlitwy liturgicznej. Zmarł 29 września 1484 roku we Lwowie i od razu otoczyła go cześć wiernych. Szybko rozszerzył się jego kult i przeniknął do narodów sąsiednich. Pozostał on zawsze żywy, nigdy nie był przerwany, chociaż przechodził różne etapy. Za jego wstawiennictwem liczni wierni doznawali wielkich łask. Również i w naszych czasach odnotowuje się częste i poważne łaski. W 1733 roku papież Klemens XII dokonał jego beatyfikacji. Spełniając liczne prośby, w tym Sejmu Rzeczypospolitej i króla Augusta III Sasa, ten sam papież w 1739 roku ogłosił go patronem Korony i Litwy. Proces kanonizacyjny, zahamowany przez rozbiory, został wznowiony w 1948 i zakończony w 1995 roku. Kanonizował go papież Jan Paweł II w Krośnie 10 czerwca 1997 roku

 

ROK KANAŁU BYDGOSKIEGO

 

Autor zdjęcia: Marta Jendraszak

 

W wymiarze lokalnym, rok 2014 decyzją Rady Miasta Bydgoszczy został ogłoszony Rokiem Kanału Bydgoskiego. Szczególna rocznica jest okazją nie tylko do poznania, ale również ponownego docenienia kanału.

KANAŁ BYDGOSKI jest sztuczną drogą wodną łączącą Wisłę i Odrę poprzez ich dopływy: Brdę od strony Wisły oraz Noteć i Wartę od strony Odry. Zbudowany w latach 1773-1774, jest najstarszym czynnym do dziś śródlądowym kanałem wodnym na obecnym terytorium Polski. To unikatowy w skali europejskiej przykład XVIII-wiecznej myśli technicznej orz rozwoju techniki na przestrzeni XIX i początku XX wieku. W 2005 roku został wpisany w całości do rejestru zabytków. W dwudziestoleciu międzywojennym był uważny za najpiękniejsza drogę wodną II Rzeczypospolitej.
Trasa Kanału wiedzie dnem Pradoliny Toruńsko-Eberswaldzkiej, na odcinku zwanym Doliną Kanału Bydgoskiego. Przed wykonaniem Kanału była to podmokła, zatorfiona dolina, którą niegdyś płynęły wody Pra-Wisła, do czasu, aż rzeka dokonała przełomu pod Fordonem i skierowała swe wody na północ Dolina Dolnej Wisły. Wówczas (ok. 12 tys. Lat temu) na zachód od Bydgoszczy wytworzył się dział wód między dorzeczami Wisły i Odry.
Kanał zaczyna się w dzielnicy Okole i płynie przez zachodnia część miasta na odcinku 7 km, a kończy się w Nakle nad Notecią.
Jest kluczowym elementem drogi wodnej Wisła-Odra, która z kolei jest częścią międzynarodowej drogi wodnej E-70, łączącej Antwerpię (Belgia, wybrzeże Bałtyku) z Kłajpedą (Litwa, wybrzeże Bałtyku).
Całkowita długość Kanału Bydgoskiego wynosi 24,7 km, z czego 15,7 km zlokalizowane jest w zlewni Noteci (Odry), a 9,0 km w zlewni Brdy (Wisły). W związku z tym, że różnica poziomów między Brdą i Notecią wynosi 18 m, różnicę reguluje sześć śluz wodnych. Kanał Bydgoski jest dwustopniowy, jego szczytowe stanowisko zasilane wodami Kanału Górnonoteckiego zamykają śluzy: od wschodu – Osowa Góra, a od zachodu – Józefinki.

 

Autor zdjęcia: Marta Jendraszak

Dolina, w której płynie Kanał Bydgoski jest fragmentem korytarza ekologicznego o znaczeniu międzynarodowym (Eurpean Ecological Network), łączącym Dolinę Wisły z Doliną Odry. Wzdłuż pradoliny odbywa się migracja fauny i flory. W krajobrazie dominują łąki, obfitujące w siedliska stwarzające dobre warunki dla lęgu ptaków.
Kanał Bydgoski przepływa przez dwa obszary chronione w sieci Natura 2000. W latach 1910-1915 miała miejsce przebudowa Kanału. Zmieniono wówczas jego bieg, a stara część zyskała nazwę Starego Kanału Bydgoskiego. Obecnie jest on wyłączony z ruchu. Stanowi atrakcję turystyczną miasta, a jego otoczenie jest parkiem (47 km) zwanym „Plantami nad Kanałem Bydgoskim”.

(*) Teksty zostały opracowane na podstawie: Wikipedii, Encyklopedii Muzyki PWM,
Warszawa, 1986 oraz strony internetowej Sejmu RP.

Koordynatorzy i realizatorzy  projektu Patroni Roku:
mgr Alicja Essuman-Mensah
mgr Gracjan Czapiewski

 

 
Autor zdjęcia: Marta Jendraszak